Dit is ongetwijfeld de meest controversiële tekst van het pontificaat van Franciscus en zal in de komende jaren veel inkt doen vloeien. ‘Humanae Vitae’ was het meest betwiste document in de geschiedenis van de Kerk, maar de effecten van deze nieuwe verklaring kunnen ook enorm zijn. Het kan zeker op een orthodoxe en welwillende manier geïnterpreteerd worden, als een resultaat van een barmhartige en gastvrije pastorale zorg voor homoseksuelen en gescheidenen, maar het bevat onmiskenbaar zeer zorgwekkende risico’s.

Het document stelt dat zegeningen zullen worden gegeven aan stellen in een onregelmatige situatie die naar de Kerk komen om Gods hulp te vragen op hun weg naar bekering tot Hem. Echter, de realiteit is vaak anders, en in dergelijke situaties wordt niet zozeer om de genade van bekering gevraagd als wel om de goedkeuring van de Kerk.

Persoonlijk besteed ik veel tijd aan het lezen van religieuze pers, maar tot de dag van gisteren had ik nog nooit het getuigenis gevonden van een homoseksuele gelovige die de Kerk om een zegen voor zijn relatie vroeg zonder goedkeuring van zijn gedrag te impliceren. Het is moeilijk te begrijpen hoe men homoseksuele stellen kan zegenen zonder de unie te zegenen, vooral gezien het feit dat er tot nu toe geen probleem was om individuele homoseksuelen te zegenen om hen dichter bij God te brengen. Wat wordt er nu gezegend dat voorheen niet gezegend kon worden?

Deze verklaring leidt en leidt al tot misbruik en houdingen die in strijd zijn met de eigenlijke tekst. James Martin is bijvoorbeeld al begonnen met het zegenen van homoseksuele unies alsof het sacramentele huwelijken zijn, inclusief het publiceren op sociale media van een foto waarop hij een burgerlijk getrouwd stel zegent dat een openlijk homoseksuele levensstijl op sociale media toont. Als de meest door het Vaticaan ondersteunde LGTB-pastor zo handelt, wil ik niet denken hoe anderen zullen handelen… Het heeft slechts een paar uur geduurd om te zien hoe onvoorzichtig deze verklaring zal blijken te zijn.

De druk van de afgelopen jaren om de genderideologie te accepteren lijkt vruchten af te werpen, of op zijn minst zo wordt het waargenomen door de leden van het Duitse synodale pad, wiens voorzitter aangeeft dat “het goed is dat deze schat nu wordt opgegraven voor de diversiteit van levensstijlen”. Kardinaal Marx gaat verder en merkt op dat dit slechts een stap in de goede richting is.

Twee jaar geleden publiceerde hetzelfde Dicasterie voor de Geloofsleer een document dat het zegenen van homoseksuele stellen verbood, dus deze keer was er een complexe redenering nodig om de nieuwe tekst te rechtvaardigen zonder de vorige tegen te spreken of te annuleren (in dit geval door te benadrukken dat er verschillende soorten zegeningen zijn).

Twee weken geleden herinnerde kardinaal Parolín, de staatssecretaris van het Vaticaan, de Duitse bisschoppen eraan dat de leer van de Kerk over homoseksualiteit niet kon veranderen en dat het zegenen van homoseksuele stellen geen kwestie was die de Duitsers op eigen houtje konden goedkeuren. Velen van ons dachten toen dat er ook geen veranderingen zouden zijn met betrekking tot de zegeningen, maar het blijkt dat we ongelijk hadden… En als de Heilige Stoel zijn praxis aanpast aan de modetrends van de tijd, is het logisch dat de angst van veel gelovigen toeneemt met betrekking tot de mogelijkheid van goedkeuring van het vrouwelijke diaconaat of het einde van het celibaat.

Het doel van de nieuwe zegeningen is dat stellen “volledig Gods wil in hun bestaan kunnen vervullen”. Er wordt een zegen ingeroepen voor personen die “zichzelf hulpeloos en behoeftig aan zijn hulp erkennen, en niet de legitimiteit van hun eigen status opeisen, maar bidden dat alles wat waar, goed en menselijk geldig is in hun leven en relaties, geïnvesteerd, geheiligd en verheven wordt door de aanwezigheid van de Heilige Geest”.

Naar aanleiding van deze uitspraak hebben sommige commentatoren opgemerkt dat hoewel dit op zichzelf niet slecht is, het is alsof de Kerk polygame relaties of prostitutielocaties zou zegenen omdat er af en toe goede dingen in te vinden zijn, zoals affectieve relaties of manieren om de armoede te ontsnappen.

Natuurlijk is de meerderheid van de reacties van de bisschoppen die gesproken hebben een van berustende acceptatie geweest, vooral benadrukkend dat de katholieke leer over het huwelijk niet is veranderd. Helaas heeft bisschop Barron het opvallend gesteund. Uitzonderingen waren Strickland (die toch niets meer te verliezen heeft); Aartsbischop Vagano, Cardinal Muller, de bisschoppen van Zambia en Malawi (je kunt je voorstellen hoe zo’n verklaring overkomt in landen waar homoseksualiteit wordt gecriminaliseerd; en herinner je dat de anglicaanse bisschoppen zich enkele maanden geleden afsplitsten van de anglicaanse kerk over deze kwestie); ten slotte, in Azië hebben ook de bisschoppen van de diocese van Astaná het verboden; vandaag hebben ook de Oekraïners, Nigerianen en Ivorianen bezwaren geuit. Het lijkt erop dat de tegenreacties toenemen. In Nederland heeft alleen Mgr Rob Mutsaerts het aangedurfd om te spreken, die een buitengewoon goed artikel heeft geschreven voor EWTN Lage Landen. Een artikel dat ik van harte aanbeveel.

Zelfs als we de meest welwillende interpretatie van de tekst accepteren, lijkt het document mij uiterst onvoorzichtig en ongepast: het zal leiden tot veel misbruiken; het schept valse hoop bij degenen die goedkeuring willen van genderantropologie of echtscheiding; het beïnvloedt de eenheid van de Kerk zeer negatief; en het creëert weinig vertrouwen in het magisterium en de hiërarchie. Het nalatenschap van Paus Franciscus zal sterk worden gekenmerkt door dit document en zijn constante “diabolische ambiguïteit”, die als paradigmatisch voor zijn pastorale, theologische en canonieke visie zal worden beschouwd.

In zijn kersttoespraak tot de curie op 21 december 2023 benadrukte de Paus hoe “angsten, rigiditeit en de herhaling van patronen leiden tot immobiliteit, wat het schijnbare voordeel heeft van het niet creëren van problemen ―quieta non movere―, ons leidt tot doelloos ronddwalen in onze labyrinten, waardoor we de dienst die we geroepen zijn te bieden aan de Kerk en de hele wereld schaden”.

Ik sluit af met twee overwegingen voor onze dierbare lezers. Vergeet niet dat als we onze vijanden moeten liefhebben, we des te meer reden hebben om van de mensen te houden die het document steunen en degenen die het interpreteren in een poging om de beslissing van de Paus goed te maken. Gevoelens van woede komen bijna nooit van God. Verlies ondanks de storm je vrede niet. Christus blijft in de boot, ogenschijnlijk slapend, en onze angsten kunnen dezelfde reactie ontlokken als Hij destijds aan de apostelen gaf: “Waarom zijn jullie bang? Hebben jullie dan nog geen geloof?”

Ook interessant