Is de katholieke leer Bijbels?

Als je ooit over het katholieke geloof hebt besproken met een niet-katholieke christen, vooral als je een van de onderwerpen hebt besproken die ons verdelen, heb je zeker de volgende zin gehoord: “Dat staat niet in de Bijbel!”

De kwestie is niet of “in de Bijbel staan”, maar gewoon een kwestie van verschil in interpretatie van de Bijbel.

Aan de andere kant stelt het ons wel een interessante vraag over de aard van de openbaring van de Schriften: Moet er iets expliciet in de Bijbel worden vermeld om het als een authentiek geopenbaarde waarheid te beschouwen?

Het is eigenlijk niet zo zwart-wit. Elke keer dat we met een niet-katholiek persoon spreken over onderwerpen als bijvoorbeeld het belang van de rol van Maria, de paus, biechten met een priester, kinderdoop of welk ander controversieel onderwerp dan ook, krijg je te horen dat de katholieke leer niet gebaseerd is op de Heilige Schrift, of zelfs dat we het verzonnen hebben.

Dit is natuurlijk heel frustrerend om te horen en iets waarvan we weten dat het onjuist is… maar vaak weten we niet zo goed hoe we het goed kunnen weerleggen.

Staat niet in de Bijbel?

Voor sommigen is het gewoon een kwestie van zelf de Bijbel lezen, zodat we kunnen weten wat het zegt en hoe de Katholieke Kerk de Bijbel interpreteert.

Wanneer we dit doen, kunnen we onze vrienden vertellen bijvoorbeeld dat het Weesgegroet-gebed volledig afkomstig is van de woorden van de engel Gabriël en Elisabeth (de nicht van Maria) in het Evangelie van Lucas. We kunnen ook bevestigen met de Bijbel dat Jezus de sleutels van de Hemel gaf aan Petrus, in Mattheüs of dat de Apostelen macht kregen, van Jezus, om de zonden te vergeven, in het Evangelie van Johannes. Zelfs vinden we in het boek Handelingen van de Apostelen dat hele gezinnen samen werden gedoopt. Ergens anders dat Jezus zelf een wonder verrichtte bij een kind zonder zijn geloof of instemming, etc.

De waarheid is dat de Katholieke Kerk de Heilige Schrift altijd met het grootste respect en gezag heeft behandeld, en alles waarvan we beweren dat het waar is, kan daarin zijn grondslag vinden. In feite, was de Katholieke Kerk degene die de Bijbel heeft samengesteld en later door de protestanten geschrapt, gewijzigd en incompleet gemaakt.

Als we wilden, zouden we elk punt van geschil doornemen en genoeg Bijbels-bewijsmateriaal neerleggen. Maar dat gaan we niet doen. Niet omdat het niet interessant zou zijn, maar omdat hier een nog meer fundamentele vraag bij de hand is: Zou het relevant zijn als een van punten van de katholieke leer niet expliciet in de Schrift wordt gevonden?

Sola Scriptura

De kern van deze vraag is het debat over het idee van Sola Scriptura, een theologische doctrine die is ontstaan door de eerste protestanten tijdens de protestantse scheiding van de Katholieke Kerk. Letterlijk vertaald betekent het ‘alleen de Schrift’ of ‘Bijbel alleen’. Degenen die deze leer aanhangen, geloven dat de waarheid in de heilige Schrift voldoende is voor de redding, en dat de Schrift zelf dient als de enige allerhoogste en onfeilbare autoriteit voor het christelijk leven.

Dit is voor katholieke christenen voor een deel waar. We kunnen het in ieder geval eens zijn over het eerste deel. Wij geloven dat op de pagina’s van de Bijbel het Woord van God staat geschreven en dat het zeker nodig is voor onze redding en ook behouden is zonder fouten.

Iemand zou zeker de Schriften kunnen lezen en op gepaste wijze tot verlossing geleid kunnen worden. Of dit waar is of niet, is een ander verhaal. Want het bevatten van wat nodig is en onze capaciteit om het correct te interpreteren zijn twee totaal verschillende kwesties.

Een interpretatieprobleem

Hoezeer de Bijbel ook het Woord van God is, het werd duizenden jaren geleden door mensen geschreven in een cultuur en taal die niet de onze zijn.

Zelfs als we er zeker van zouden kunnen zijn dat we de originele teksten hebben, wat we niet hebben, interpreteert de tekst zichzelf niet. Redelijke geleerde mensen kunnen tot zeer verschillende conclusies komen over hoe de Bijbel gelezen en geïnterpreteerd moet worden. Als je kijkt naar hoeveel protestantse denominaties er zijn (meer dan 40,000). dan zou je je af kunnen vragen of de Schrift echt de enige autoriteit is die nodig is voor onze redding.

Er is hier een nog fundamenteler probleem: Beweren dat de Schrift de enige allerhoogste en onfeilbare autoriteit is, roept de vraag op naar de oorsprong van de Schrift: Waar kwam het vandaan en door welk gezag werd het samengesteld als de enige en complete heilige Schrift?

Het ontstaan van de katholieke traditie

Het is een klassiek geval van circulaire logica, waarbij de autoriteit van een tekst wordt gebruikt om de tekst autoriteit te geven, en het laat ons uiteindelijk zonder een oplossing. Tenzij de Bijbel zelf volledig samen werd gesteld en uit de lucht viel, wat niet het geval is, moet er een andere opperste en onfeilbare autoriteit zijn geweest die in staat was om de Schriften samen te stellen.

Voor katholieke christenen komt de traditie hier om de hoek kijken, hoewel voor sommigen de autoriteit van de Bijbel als de eerste autoriteit boven de Kerk gezien wordt. Dit blijkt anders te zijn geweest. Het is een feit dat, lang voordat de Bijbel werd geschreven, er een aanbiddende gemeenschap van gelovigen was die God had ervaren. Ze leefden als trouwe gelovigen, niet omdat ze over God lazen, maar omdat ze bij de Kerk hoorden die door God werd opgericht. Zij schreven vervolgens over hun ervaringen.

Het is deze gemeenschap, een gemeenschap die samengebracht is door hun ervaring van God en verenigd is in hun toewijding om de mondelinge traditie van hun oudsten in stand te houden. Uiteindelijk koos deze gemeenschap, dankzij hun mondelinge traditie, welke boeken ze in de Heilige Schrift moesten opnemen, onder leiding van de Heilige Geest. Deze gemeenschap van eerste christenen was niet anders dan de Katholieke Kerk, zoals al in de eerste eeuw werd genoemd.

Daarbij handelden ze met onfeilbaar gezag omdat ze mensen waren die het geloof leefden en in stand hielden, en vooral omdat God bij hen was. Op deze manier kijkt de Katholieke Kerk altijd naar de traditie van de Kerk en de manier waarop het geloof onder de gelovigen is beleefd als een teken van waarheid.

Het Magisterium van de Kerk

Als mensen uit verschillende regio’s en culturen allemaal accepteren dat iets waar was, en het is consistent met de rest van onze leer, wordt dit gezien als de gezaghebbende openbaring van God.

Een voorbeeld van hoe dit wordt beleefd, is te zien in de kwestie over de Eucharistie. Als iemand die geen gelovige christen was, van welke traditie dan ook, het zesde hoofdstuk van Johannes zou lezen, de revelatie van het Brood des Levens, zou hij er evenzeer van overtuigd kunnen zijn dat Jezus letterlijk spreekt en dat de Eucharistie feitelijk Zijn vlees is.

Sommige teksten geven geen enkele indicatie of het letterlijk of metaforisch geïnterpreteerd moet worden en redelijke mensen kunnen tot verschillende conclusies komen. Maar als we naar de vroege Kerk kijken, zien we dat de Eucharistie werd beschouwd als de werkelijke aanwezigheid van Christus. Dit overheerste meer dan duizend jaar lang als het onbetwiste geloof van de christendom. De traditie van de Kerk maakt ons duidelijk dat we Jezus’ woorden in een meer substantiële zin moeten lezen.

Zelfs met deze aanvullende revelatie in Johannes 6 is er natuurlijk geen garantie dat mensen het ermee eens zullen zijn of dat de orde zal worden gehandhaafd. Er is nog één vorm van onfeilbaar gezag nodig: het Magisterium van de Katholieke Kerk.

Gesteund door zowel de Traditie als de heilige Schriften, weten we dat Jezus speciale personen heeft uitgekozen en hen de opdracht heeft gegeven om namens Hem te onderwijzen en te prediken. Vanaf het begin zien we dat de twaalf Apostelen een ongekende autoriteit hadden om namens God te spreken, en samen met de rest van de Kerk tot bindende besluiten konden komen, zoals in het geval van het concilie van Jeruzalem.

Dit is het Magisterium van de Kerk en gedurende tweeduizend jaar heeft de Katholieke Kerk dit gezag gehandhaafd door middel van de Apostolische Successie, waarbij de rol van de Apostelen werd overgedragen aan de eerste bisschoppen (hun opvolgers) en vervolgens van bisschop op bisschop tot de dag van vandaag.

Het college van bisschoppen, samen met de paus, spreekt met meer dan menselijk gezag. Veeleer vanuit het gezag dat Christus hen heeft gegeven door middel van de Apostolische Successie.

Als we op zoek zijn naar een analogie voor hoe het Magisterium van de Kerk allemaal bij elkaar past, kunnen we kijken naar de oprichting van de Verenigde Staten. Voorafgaand aan een grondwettelijke tekst bestond er een volk dat generaties lang naar een bepaalde reeks waarden had geleefd: vrijheid van meningsuiting, scheiding van kerk en staat, democratie… Deze ‘traditie’ definieerde de eerste Amerikanen en leidde tot het schrijven van hun grondwet om deze waarheden in de toekomst te bewaren. Maar zoals we weten interpreteert deze grondwet zichzelf niet, en dus is het hoogste gerechtshof van de Verenigde Staten, door de autoriteit van de grondwet, gemachtigd en belast met de bevoegdheid om de tekst te interpreteren (als Magisterium). Dit voorkomt dat elke Staat of elke Amerikaan de grondwet zelf (verkeerd) interpreteert.

Het is vanuit dit begrip van de uitgebreidheid van de goddelijke openbaring en het gezag dat we eindelijk kunnen terugkeren naar onze oorspronkelijke vraag: Moet er iets expliciet in de Bijbel worden vermeld om het als een authentiek geopenbaarde waarheid te beschouwen?

Een kort antwoord is nee.

Sola Scriptura werkt niet

We hoeven niet verder te gaan dan het idee van de Drie-eenheid om te zien waarom.

Nergens in de Bijbel komt het woord ‘Drie-eenheid’ voor. Er is geen directe verwijzing naar een Drie-ene God, naar drie personen van dezelfde God, en geen leerstellige formule om uit te leggen hoe zij zich tot elkaar verhouden.

Betekent dit dat, aangezien het niet expliciet in de Bijbel wordt vermeld, dat ons begrip van de Drie-eenheid gewoon een mening is, een leerstelling van mensen die geen goddelijk gezag hebben? Natuurlijk niet!

Het geloof in een Drie-eenheid is een van de belangrijkste dogmatische uitspraken van ons geloof, en we kunnen absoluut stellen (zowel protestanten als katholieke christenen) dat het onfeilbaar waar is.

Alleen omdat het niet volledig gedefinieerd lijkt op de bladzijden van de Bijbel, wil dit nog niet zeggen dat het niet impliciet geopenbaard is, en dat het uit de Bijbel gehaald moet worden door Traditie en de leer van het Magisterium van de Kerk.

Voor sommigen lijkt dit misschien een te hoge drempel omdat het het gezag van de Schrift zou afzwakken en het aan mensen zou overdragen.

Uiteraard willen we generatietrends of menselijke opvattingen nooit verwarren met goddelijke revelatie. Daarom moet er van onze kant een ernstig onderscheidingsvermogen zijn om onderscheid te kunnen maken tussen wat van menselijke oorsprong is en wat van goddelijke oorsprong. Maar dat betekent niet dat het onmogelijk is. We hoeven alleen naar het maken van de Bijbel te kijken om te weten dat dit onderscheidingsvermogen mogelijk is.

Mensen bepaalden toen, onder leiding van God, wat authentiek was en wat niet, wat in de Bijbel hoorde en wat niet. Waarom is het zo schandalig om te denken dat God bij Zijn volk blijft, met hen spreekt en in sommige gevallen hen behoedt voor fouten bij het onderwijzen over de kwesties van redding?